بصیرت ظهور

انسان دارای بصیرت از منظر امام علی علیه السلام                        

معنای بصیرت

بصیرت در لغت، به معنای عقیده قلبی، شناخت، یقین، زیرکی و عبرت آمده است. لسان‌العرب، ابن منظور، ج۴، ص۶۵، واژه«بصر». 

بصیرت در اصطلاح، عبارت است از قوه‌ای در قلب شخص، که به نور قدسی منوّر بوده، به وسیله آن حقایق اشیا و امور را درک می‏کند؛ همان‏گونه که شخص به وسیله چشم، صُوَر و ظواهر اشیا را می‏بیند. فرهنگ قرآن، اکبر هاشمی رفسنجانی، ج‏۶، ص۲۶۴.

از منظر امام علی علیه السلام انسان بصیر اینگونه می باشد:

انسان بینا کسی است که به درستی شنید و اندیشه کرد؛ سپس به درستی نگریست و آگاه شد و از عبرت ها پند گرفت. سپس، راه روشنی را پیمود و از افتادن در پرتگاه ها و گم شدن در کوره راه ها، دوری کرد و کوشید تا عدالت را پاس دارد و برای گمراهان، جای اعتراض باقی نگذارد که در حق سختگیری کند یا در سخن حق، تحریف روا دارد و یا از گفتن سخن راست، بترسد. خطبه 153نهج البلاغه



قال امیرالمومنین(ع) إِنَّمَا الْبَصِيرُ مَنْ سَمِعَ فَفَكَرَ وَ نَظَرَ فَأَبْصَرَ وَ انْتَفَعَ بِالْعِبَرِ

 امیر المومنین(ع) فرمودند :انـسـان بـا بـصـيـرت كـسى است؛ در شنیده های خود بیندیشد و در نگاه خود عمیق باشد و از عبرت ها درس بگیرد.

تصنیف غرر الحکم ص 55

با توجه به این دو روایت می توان ویژگیهای افراد بصیر را این گونه بیان نمود:

1-تفکر صحیح و نگرش درست؛ کسی که در مورد وقایع اطراف خود و اعمال خود به درستی بیندیشد.

در جامعه امروز ما کسی که چنین ویژگی دارد باید به رفتارهای خود و نتیجه رفتارهای خود بیندیشد و بهترین آنها را انتخاب نماید.

2-عبرت گرفتن از حوادث؛ انسان بصیر  علاوه بر تفکر و نگرش صحیح خود از اتفاقات بیرونی هم درس می گیرد که مبادا مسیر اشتباه را انتخاب نکند.

مقام معظم رهبری دام ظله در این مورد می فرمایند: در مسائل عمومی فرض کنید در مسائل مربوط به سرنوشت کشور، وقتی یکبار یه حادثه ای برای شما از یک ناحیه ای پیش آمد، مواظبت می کنید، حواستان را جمع می کنید ، دفعه بعد مراقبت می کنید که این مسئله براتون پیش نیاید. در مسائل بین المللی و در رابطه با ابر قدرت ها همین طور است.

 عبرت آموزی  از حوادثی که برای انسان پیش می آید برای بر حذر داشتن و مصون داشتن خود از  حوادث مشابه، عبرت ها و تجربه ها باید به کار ما بیاد. گفت عمر دوبایست در این روزگار  تا به یکی تجربه اندوختن،  با دیگری  تجربه بردن به کار، حالا ما دو تا عمر نداریم اما در همین یک عمر باید از آنچه تجربه اندوختیم ، استفاده کنیم.

نگاه کنیم با  تامل، تدبیر، با حزم مسائل را ببینیم  و فریب نخوریم. مومن را از لحاظ اخلاقیات، تدبیر، عقل،  از لحاظ تسلط به همه  عرصه های زندگی در منطق و معرفت اسلام تعریف می کنند.

3- رعایت عدالت

عدالتی که در اینجا مد نظر است تنها به عدالت اقتصادی اشاره ندارد؛ بلکه حوزه های گسترده ای از عدالت را، اعم از عدالت سیاسی، عدالت علمی، عدالت اجتماعی، عدالت فرهنگی و غیره، مدنظر دارد. از طرف دیگر، طبق اندیشه ی مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) نظام علمی به عنوان موتور محرک نظام های دیگر چون نظام اقتصادی و نظام سیاسی شناخته شده است و همه ی این نظام ها نیز در ذیل نظام فرهنگی (اخلاق) قرار می گیرند. البته منظور از نظام سیاسی، نظامی است که دربرگیرنده ی مقوله ی امنیت و دفاع نیز هست و منظور از نظام فر هنگی نیز نظامی است که دربرگیرنده ی نظام اجتماعی هست و به عبارت دیگر نظام فرهنگی- اجتماعی است که در درون آن سه نظام اقتصادی، سیاسی و علمی جای گرفته که هر سه ی آنها باهم تعاملی دوسویه دارند.

بنابراین در مجموع می توان گفت، اخلاق و معنویت بستر ی برای الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت مبتنی بر عدالت می باشد و در صورتی ما شاهد جامعه ای اخلاقی هستیم که نخبگان آن یعنی در درجه ی اول کارگزاران یک کشور افرادی اخلاقی باشند؛ زیرا آن ها الگویی برای سایرین محسوب می شوند.

4-عدم تحریف حق؛

حقیقت به اصطلاح عرف، معانی مخصوصی می دهد كه در اینجا منظور نیست. 

اینجا منظور بیان مفهوم فلسفی آن است. فهمیدن تعریف حقیقت به اصطلاح فلسفه آسان است زیرا در اصطلاحات فلسفی معمولاً حقیقت همردیف «صدق» یا «صحیح» است و به آن قضیه ی ذهنی گفته می شود كه با واقع مطابقت كند، اما «خطا» یا «كذب» یا «غلط» به آن قضیه ی ذهنی گفته می شود كه با واقع مطابقت نكند؛ مثلاً اعتقاد به اینكه «چهار مساوی است با دو ضرب در دو» یا اعتقاد به اینكه «زمین گرد خورشید می چرخد» حقیقت و صدق و صحیح است و اما اعتقاد به اینكه «دو ضرب در دو مساوی است با سه» یا اعتقاد به اینكه «خورشید گرد زمین می چرخد» خطا و كذب و غلط است. پس «حقیقت» وصف ادراكات است از لحاظ مطابقت با واقع و نفس الامر. مجموعه آثار شهید مطهری . ج6، ص: 156

با برخی امکانات و شرایط عده ای دست به تحریف حقیقت می زنند و گروهی از افراد را منحرف می کنند در حالی که فرد بصیر هم راه خود را درست انتخاب می کند و هم دیگران را در مسیر حق راهبری می نماید.